GELENEKLERİMİZ – ADETLERİMİZ

Akşehir, kültür coğrafyamızın maddi ve manevi zenginliklerini günümüze kadar yaşatmış, ender kentlerimizden biridir. Akşehir in halk kültürü varlıkları arasında; Sıra Yarenleri Geleneği, Ünlü Gül-düşün Ustası Nasreddin Hoca sı, Halk Türküleri, Halk Oyunları, Halk Masalları, Halk Hikâyeleri, Maniler, Ninniler, Bilmeceler, Tekerlemeler, Atasözleri ve Deyimler, Dua ve Beddualar, Nişan ve Düğün Törenleri, Çocuklara Ad Koyma, Yemekleri vb. öğeler günümüze kadar ayakta kalmayı başarmıştır.

NİŞAN: Dünür Gitme ve Kız İsteme:Oğullarına iyi bir eş,kendilerine iyi bir gelin bulan ana ve baba aile büyükleri tarafından münasip görülen birisini dünür başı seçer.
Dünür başı,kız ailesine konuyu çıtlatır ve dünürlerin ziyaret edecekleri günü belirlerler. Belirlenenlenen günde dünür gidilir.Önce oğlan tarafından kadınlar,sonrada erkekler bu görevlerini yaparlar.

Kadınlar Dünürü: Belirlenen günde,oğlanın annesi, akraba ve dostlarından bazılarının teşkil ettiği heyetle kız evine giderler.Gelin adayının misafirlein yanına gelip el öpmesiyle birlikte,misafirlerdeki çekimserlik kalkar,samimiyet artar,meclis şenlenir,nihayet diller altındaki bakla çıkar,ziyaretin konusuna girilir.
Oğlumuzu evlendirmek istiyoruz,ailemizin içine katılmasını arzu ettiğimiz kızlar arasında kızınızı uygun gördük.Allah’ın emri peygamber efendimizin kavli ile size dünür oluyoruz denir.
Kızın fazileti oğlanın dürüstlüğünden bahsedilir.Oğlan tarafının konuşması bittiğinde kız evi cevap verir.
Allah yazdı ise,nediyelim olur inşallah…Yalnız müsade edin de babasına büyüklerine hısım akrabaya soralım denir.

Erkekler dünürü: Kadınlar dünürünün amacı;kızı kendilerine layık bulduklarını anlatmak, konuyu anlatmak,ve evlenmenin ilk yolunu açmaktır.
Erkekler dünürüne aynı görevden başka konunun maddi taraflarınıda konuşmak düşer.Kadınlar dünürü olumlu sonocu
aldıktan sonra oğlanın baba ve hısım akrabalarının büyükleri dünür heyetini oluştururlar ve aynı teklifi kız evine tekrarlarlar.
Yalnız erkek ağzı kullanılır;”bizim hahdum,sizin kerime ” tabirleri kullanılır.Sonuçta teklif kabul edilmiş oulrsa; “hayırlı olsun,Allah mesut etsin,allah bir yastıkta kocatsın”dua ve temennileri edilir.
Maddi konunun konuşulmasında çetin tartışmalar olur.Genellikle,elbise,ayakkabı, manto,beşibirlik,bilezik,zincir,küpe,yüzük ve başlık konusunda bir sonuca varılır.Artık iş şerbet,dolayısıyla da nişana kalmıştır.Her iki taraf da memnun ayrılır.
Fakat teklif kabul edilmezse,konu kendiliğinden kapanır.

Şerbet-Nişan (kadınlar arasında): Erkeklerin dünürlüğünden sonra,nişan ve şerbet yapılır.Bunun için oğlan evi,kız evi ile uygun bir gün belirlerler.
O gün için “okuyucu” lar hısım akraba,konu komşuyu,kadınlar şerbeti için davet ederler.Belirlenen gün ve saatte
yürüyerek kız evine gidilir.Misafirler kapıda karşılanır.Buyur edilir,kahve ikramında bulunurlar.teklif tekrarlanır.Bu arada müstakbel gelin gelerek kayın validesinin “kaynanasının” ve diğer davetlilerin ellerini öper.
Sohbetler edilir,eski günler,evlilik ve aile saadeti hakkında konuşulur.
Hayır ve saadet temenni ve duaları arasında kalın sağlıcakla denilir.Aynı günün akşamı erkekler şerbeti yapılır.
Erkekler Şerbeti : kadınlar şerbetinin aynısıdır.Kadınlar şerbetinin yapıldığı günün gecesinde bir erkek okuyucu tarafından okunan “çağrılan” davetliler oğlan evine toplanır.
Eğlenti yapılır,mevlüt okutulur.Misafirlere lokum,şeker,sigara gibi ikramlarda bulunulur.
Bu geceden bir gün evvel:(altı bardak şerbet dolu bir sürahi ve çeşitli çerezi taşıyan tepsi içine ipek bir mendile sarılmış nişanyüzüğü) kız evinden oğlan evine gönderilir.
Nişan yüzüğü oğlana takılır,Kız evinde yapılan dua ve temenliler burada da yapılır.
Nişanlılık döneminde her iki taraf çeşitli zamanlarda birbirirlerini davet ederler.Oğlan evi bayramlarda (baklava,börek) gibi ikramları hiç eksik etmez.
Eğer nişan kurban bayramına rastlarsa,nişanlıya anlında altın bağlı olan bir koç hediye edilir.Şayet nişanlılık devresi (hıdırelleze) rastlarsa ,kız evine Akşehir’in meşhur peynirli pidesi gönderilir.Gelin kızda şehrin mesirelik yerlerine götürülür.

KINA GECESİ : Yörede Kına yakma olayı,düğünden iki gün önce olur.Kadınlara kına yakma töreni gündüz,erkeklere ise gecedir.

Kız Tarafında Kına : Bu törene gelen misafirler,kız tarafının eş dostları,hısım akrabalarıdır.Ayrıca,damat tarafından ortak tanıdık misafirlerde katılabilirlerı
Oğlan tarafından (damat tarafı) kimse bu törene katılmaz.Misafirler yerlerini aldıktan sonra mevlüt okunur,sora geline kına yakma işlemi başlar.
geline kınayı, başı bütün (anne ve babası olan) kız arkadaşları yakarlar.Kına yakılırken koro halinde “Gıcılar,Karanfilsin” türküleri söylenir.
Yörede gelinlere beş ayrıtürde kına yakılır.İplikli,taraklı,leblebili,muskalı, ve düz kınadır.Kına yakma işlemi bitince ,kına tasının içine madeni para konur.
Bu kına tası oğlan evine gönderilmek üzere hazırlanır.Bu törenlerde çalgı olarak zilli def ve ud (ince saz)kullanılır.Geline kına yakıldıktan sonra,yöresel türküler söylenip oynanır,eğlenceyi “tadında bırakalım” diyerek son verilir. Ev sahibi misafirleri kapıya kadar geçirip uğurlar.
Erkek Tarafında Kına : Erkek tarafında kına gece olur.Bu törene kına; kız tarafından hazır gelir.Mevlüt okunduktan sonra damada arkadaşları tarafından düz kına yakılır.
Buradada kız tarafında olduğu gibi,kına yakılırken koro halinde Karanfilsin ve Gıcılar türküleri söylenir. Kına tasının içindeki parayı kim bulursa kına tasını kaçırır.Bu tasla misafirlerden bahşiş toplanır.Bu olaya ise “Tas kaçırma” adı verilir.
Erkek tarafındaki kına gecesinde de çalgı olarak zilli def ve ince saz (ud,keman,cümbüş) kullanılır.Buradada yöre türküleri söylenip yöre oyunları oynanır.
Gecenin ilerleyen saatlerinde ev sahibi “düğünde çorbayı bizde içelim” diyerek,misafirleri düğün yemeğine davet etmiş olur.
Hemde kına gecesinin bittiğini beliretir.Misafirler kapıya kadar geçirilip uğurlanırlar,kına töreni bitmiş olur.

DÜĞÜN : Kına Gecesini takip eden günde erkek tarafının hısım akrabaları ve eş-dostları damadı hamama götürürler.Hep birlikte hamamda temizlendikten sonra damada,damatlığını giydirirler. Bu olaydan sonra o gün için yapılacak işler bitmiştir.
Ertesi (Düğünün olduğu) gün erkek tarafının evinde misafirlere yemek verilir.Misafirlere verilen yemek;yoğurtlu yayla çorbası,haşlanmış et,yaprak dolması,irmik helvası ve hoşaftan meydana gelir.
Yemek yendikten sonra erkek tarafının hısım akraba ve eş dostları kız tarafının evine gelin almaya giderler.Gelin erkek tarafının evine atla getirilir.
Gelin erkek tarafının evine geldikten sonra koltuk merasimi adı altında bir tören yapılır.Bu törende erkek tarafının evinde
erkek olarak yalnızca damat bulunur.Burada damat geline düğün takısını (Beşibirlik) takar.Böylece koltuk merasimi bitmiş olur.
Bu merasimden sonra damat,sağdıcı ile birlikte Nasreddin Hoca Türbesini ziyaret eder,burada hayır duası edilir.
Damat yatsı namazı bitimine kadar eve gelmez.Namaz bittikten sonra damat eve gelir ve gerdek odasının önünde hoca beklemektedir.
Kapıda beklemekte olan hoca dini nikahı kıymaya başlayınca damat gerdek kapısının yan tarafına çekilir.Gelin kendisini
hocadan başka kimse görmeyecek şekilde kafasını kapıdan çıkarır”EVET”cevabını verir.
Gerdekten sonraki gün,sağadıç eve gelir ve duruma bakar.Sonra damatı hamama götürür.Damat hamama giderken dinen boyabdesti olmadığından ceketini veya paltosunu tam olarak giymez,sırtına alır.
Sağdıçın kararına göre o gün misafirlere düğün sonrası yemeği verilir.Bu yemeğin adı”ERTE”dir.Şayet bu yemek verilmezse
veya verilmediği halde erkek tarafının yüzü gülmüyorsa gerdek gecesi başarılı olmamıştır anlamı ortaya çıkar.Erte yemeğindeki yiyecekler;yoğurtlu düğün çorbası, şepit ekmeğinin içine haşlanmış et pilav ve irmik helvasıdır.

GICILAR (Kına yakarken söylenir)

Gıcılar kavak da gıcılar
Kına getir hacılar
Gelmez olsun gelin alıcılar
Kal evimiz kal kal
Şen kızımız şen
Kınayı kararlar tasta
Oğlan evi pek havasta
Kız evide kara kara yasta
Atladı geçti eşiği
Sofrada kaldı kaşığı
Gelin evin yakışığı
Kal evimiz kal
Şen oğlumuz şen

GELİNE  KINA  YAKMA  (İPLİ KINA)