A K Ş E H İ R   E V L E R İ

Şehrimiz Sultandağı’nın eteklerine kurulmuş, doğa güzelliği yönünden oldukça zengin, İç Anadolu’nun en güzel ve en gelişmiş ender kentlerinden biridir. Akşehir, Anadolu tarihi kadar eski bir şehirdir.
Akşehir ve çevresinin geçmişinin Hitit ve Frigler kadar uzandığı, ayrıca Lidya’nın başkenti olan Sardes’ten başlayan ve tarihte Kral Yolu olarakta bilinen ünlü ticaret yolunun Akşehir’den geçtiği bilinmektedir. Akşehir’in ticaret yolu üzerinde bulunması ayrı bir özellik arz etmiştir. Akşehir’in coğrafi konumunun ve coğrafi yapısının elverişli olması nedeniyle çeşitli kültürlerin bir arada yaşamış olduğunu görmekteyiz. Bu yaşamın oluşturduğu evler ve evlerin oluşturduğu mahalle-sokak dokularının bir birinden ayrılmadığı, aksine birbirlerinden etkilenmiş olduklarını yapıların mimari öğelerinde açıkça görmekteyiz. Akşehir’e has bu sokak dokusu Kentsel Sit Alanı olarak tanımlanan alan içerisinde yer almaktadır.
Akşehir’in Sultandağları’na yaslanmış eski mahallelerine doğru bir gezintiye çıktığımızda burada bulunan evlerin; Orta Anadolu Bölgesinin en iyi korunabilmiş gerek sokak dokuları ve gerek sivil mimarlık örneği konutların eşsiz örnekler olduğunu görmekteyiz.
Akşehir evleri kerpiç- taş- ahşap malzemeli, ahşap taşıyıcılı, bağdadi duvarlı, elibelindelerin taşıdığı çıkmalı olup, dış duvarları sıvalıdır. Akşehir evleri yapı ve plan özelliklerine göre ;

1-Klasik Anadolu evleri olan 1 veya 2 katlı, toprak damlı, kerpiç malzemeli erken dönem bahçeli evler,
2-Osmanlı dönemi yapı geleneğinin tipik örneği olan zemin+2 katlı, kırma çatılı, kiremit örtülü, cephe çıkmalı , kesme taş malzeme ile yapılan su basmalı evler,
3-Barok üslup özellikleri taşıyan, kemerli, süslemeli kabartma söveli, pencere ve kapı düzeni olan üçgen alınlıklı,kırma çatılı yakın dönem konutlar olarak gruplandırabiliriz.

Akşehir eski evlerinin iç mimarisi oldukça zengindir. Ağaç malzemenin ağırlık verildiği iç mimari, günlük yaşamı düzenleyecek biçimde şekillenmiştir. Bol miktarda dolap, sedir, oyma yüklük bulunmaktadır. Usta, ahşap malzemeyi özenle adeta dantela gibi işlemiş, ona estetik değer kazandırmıştır. Uzun süreli çadır yaşamı süren Türkler, yerleşik hayata geçtikleri sırada eski değerleri yeni koşulların öğeleri ile birleştirmişlerdir. Bu nedenle evlerin iç ve dış duvarlarında yer alan ahşap işlemeli kuşaklar ve dolap üzerinde görülen süsler, çadır içi süslemenin uzantısından başka bir şey değildir. Dolap, hücre, yüklük, sedir, ocak bir oda içinde bütün oluşturur.

Evlerin planları sofaya (haney) göre şekillenmiştir. Evin hanımı günlük işlerin bir kısmını sofada yapmaktadır. Aynı zamanda sofalar iyi bir dinlenme yeridir. İkinci kat haneyine, birinci katta bulunan asma merdivenle çıkılır. Odaların güzel işçiliği olan kapı yüzleri, aynı özenle yapılmış, merdiven başındaki suluk, sofaya dekorasyon yönünden zenginlik kazandırmıştır.
Odalar evin en önemli bölümüdür. Odalar evin asıl planını oluşturan ikinci katta yer alır. Her odada oturabilinir, yenilebilir, yatılabilir. Konuklar için yapılan odaların zengin bir iç düzenlemesi vardır. Odanın oyma ve ajur tekniğiyle yapılmış çiçeklik, oyma yüklük ve dolapları, göz kamaştırıcı bir süsleme oluşturmaktadır. Diğer odalar, konuk odasına göre daha basit olmasına karşın, bu odalarda da oyma, yüklük, dolap ve ocağa rastlanır.

Hayat ve bahçe kısımları dış mekanlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Sokak kapısından direkt hayata girilir. Zemini taş veya toprak kaplıdır. Akşehir eski evleri yarım dönüm ile daha fazla büyüklükte bahçeye sahiptir. Çeşitli meyve ağaçlarının bulunduğu bahçede, bir ağaç altı veya asma çardaklar günün yorgunluğunu gidermek için iyi dinlence yerleridir.

Eski köy ve merkezdeki evlerinin mimarisi rum yada ermeni ustaların yaptıklarıdır bu yüzden taş duvarlı ve kemerli pencereli evler olarak iki model daha çok görülür bağdadiye daha sonra hafif olması ve deprem korkusuyla gelişmiş ve yapılmış evlerdir.

Söz konusu evlerin bulunduğu mahalleler, ( Anıt Mahallesi , Altunkalem Mahallesi, Ahicelal Mahallesi, Çimenli Mahallesi, Kuşçu Mahallesi, Yıldırım Mahallesi) Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 29.04.2005 gün ve 302 sayılı kararı ile genişletilerek yeniden belirlenen ” Akşehir Kentsel Sit Alanı” Bölgesi İçerisindedir.Aynı karar ile Bu alanda geçerli olmak üzere, Geçici Koruma ve Yapılanma Koşulları da belirlenmiştir.

Bu alanlarda yapılacak her türlü İnşai ve fiziki müdahale yapılmak istendiği taktirde, mal sahiplerince, Akşehir Müze Müdürlüğüne dilekçe ile başvurmaları zorunlu olmaktadır.
2002 Yılında yapılan ve 2006 yılında devam edilen Sokak Sağlıklaştırma Projelerinde, İlçemizde mahalle dokusu içerisinde yer alan, Ulu Cami Sokakta çalışmaların bir kısmı tamamlanmış olup, diğer Değirmen Sokak, Hacı Hamza Sokaklarda ve tarihi-ticari sit alanında, bugüne kadar korunmuş özgün sokak dokularını koruyabilmek amacıyla Sokak Sağlıklaştırma Projeleri devam ettirilmesi ve bu çerçevede projeler hazırlanarak Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun onayı ile yapılması gerekmektedir.

Gerek Sokak Sağlıklaştırma çalışmaları için , gerekse tescilli tek yapıların onarım ve restorasyonları için, Şahıslara ve yerel yönetimlere tahsis edilen (projelendirilmeleri dahil) Kültür ve Turizm Bakanlığımızın ” Onarıma yardım sağlanmasına Dair Yönetmelik ” çerçevesinde Bedelsiz kredi kullanımı sağlanmaktadır.Ayrıca; “Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılması” na ilişkin 5366 sayılı kanun mevcut bulunmaktadır.

Doğa ve çevreyle bütünleşmiş özgün sivil mimarlık örneklerimizle, tescilli tek yapı ölçeğindeki Taşınmaz Kültür Varlıklarımızla oluşturulacak turizm potansiyeline destek vermesi amacıyla, sivil toplum örgütlerimizce, kamu kurum ve kuruluşlarımızca, örnek teşkil edecek birkaç bina restore edilerek, pansiyon, kafeterya, lokanta, gibi işlevler kazandırılması gerekmektedir.
Ayrıca halkımıza kültür varlıklarının ve sivil mimarlık örneklerinin önemini anlatarak, kültürel değerlerin herkes tarafından korunmasını, söz konusu yapıların fazla yıpranmalarına fırsat vermeyerek, onarımlarının yapılıp, turizme açılabilmesi gerekmektedir.

AKŞEHİR BELEDİYESİ’NE PLANT ÖDÜLÜ

Akşehir Belediyesi’nin Akşehir’de hayata geçirdiği Sokak Sağlıklaştırma Projesi kapsamındaki Tarihi Evlerin Restorasyonu, ile Kamusal Alan, Cadde, Sokak ve Meydan Uygulamaları Plant Dergisi tarafından sektörünün en prestijli ödülü olan Plant Ödülü’ne layık görüldü.